PL
  • International

  • English Version EN

Flebologia

Nasz cel: Twoje dobre samopoczucie

Chcemy być dla Ciebie wsparciem w kwestii Twojego zdrowia. Jak rozpoznać nieprawidłowe funkcjonowanie żył? Cierpisz na dolegliwości żylne, a może jesteś w grupie podwyższonego ryzyka? W jaki sposób możesz zapobiec dolegliwościom żylnym i co możesz zrobić, jeśli potrzebujesz pomocy? Postaramy się odpowiedzieć na Twoje pytania i zapewnić Ci odpowiednie wsparcie – dla większej radości życia w ruchu - zgodnie z mottem „Freedom in Motion”!

Wiedza o żyłach

Flebologia

Flebologia to nauka o chorobach żył (gr. phlebos = żyła, naczynie krwionośne). Według badań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dolegliwości żylne należą do najczęściej występujących chorób na świecie. Dolegliwości nóg związane z żyłami to jedne z najstarszych, najwcześniej udokumentowanych chorób ludzkości. Nasilenie może być bardzo różne, jednak tylko nieliczne osoby są całkowicie wolne od objawów.

Czasem chorobom żył towarzyszą bardzo łagodne objawy, takie jak uczucie ciężkości nóg. Niektóre osoby cierpią na poważną dysfunkcję żył, która powoduje poważne dolegliwości. Często pojawiają się problemy, którym można by było zapobiec – uniemożliwia to jednak nieznajomość funkcjonowania ludzkiego organizmu. Dolegliwości żylne należy traktować bardzo poważnie – w miarę możliwości rozpoznawać i leczyć już pierwsze objawy, takie jak np. pajączki.

Warto wiedzieć

  • W każdej minucie przez ciało przepływa 5 litrów krwi
  • 65% całej krwi znajduje się w żyłach
  • Z 4500 litrów krwi transportowanej codziennie z nóg z powrotem do serca 90% transportują żyły głębokie, a 10% żyły powierzchowne
  • Najważniejsze żyły powierzchowne: żyła odpiszczelowa (vena saphena magna) i żyła odstrzałkowa (vena saphena parva)

Wszystko, co warto wiedzieć o żyłach nóg

Układ krwionośny naszego ciała jest bardzo złożony i każdy doskonale wie, że najważniejszą rolę w tym układzie odgrywa serce. Wiele osób nie zdaje sobie jednak sprawy z faktu, że również żyły kończyn dolnych wykonują każdego dnia ogromną pracę. Żyły kończyn dolnych muszą pompować krew z najniżej położonego punktu ciała z powrotem do serca – wbrew sile grawitacji i bez przerwy – 24 na dobę, przez całe życie.

Najważniejszą funkcję w przepływie zwrotnym pełni „pompa mięśniowa” nóg, zwana również pompą mięśniową łydek. Ruchy nóg (np. podczas biegania) powodują napinanie mięśni podudzia działających jak naturalna pompa, która wypycha krew żylną z nóg z powrotem do góry, do serca.

Nawet najmniejsze zmiany w żyle, takie jak na przykład jej poszerzenie, mogą mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie zastawek żylnych, które nie będą się już mogły prawidłowo zamykać. Może to spowodować, że krew żylna będzie się gromadzić w żyłach i odpływać z opóźnieniem. Taka stagnacja krwi jest początkowo odczuwana tylko jako „ciężkość” lub „puchnięcie” nóg. Brak leczenia tych objawów może jednak prowadzić do innych, poważniejszych schorzeń.


Choroby żył

Zaburzenia w funkcjonowaniu żył kończyn dolnych wynikają z nieprawidłowego przepływu krwi i mogą mieć różną postać: od niewielkich zaburzeń aż do chorób, które – w przypadku niewykrycia – mogą zagrażać życiu.

Czym są żylaki?

Skłonność do żylaków występuje zwykle w rodzinie. Przyczyną jest uwarunkowane genetycznie osłabienie ścian żył. Jeśli chorujesz na żylaki, możesz ograniczyć lub opóźnić ich rozprzestrzenianie, stosując skuteczne metody leczenia, takie jak np.
terapia uciskowa. Farmakologiczne wyleczenie żylaków nie jest niestety możliwe, leki można jednak stosować jako uzupełnienie innych działań terapeutycznych.

Żylak to poszerzona żyła, której zastawki nie funkcjonują już prawidłowo.

Krew nie może być optymalnie transportowana z powrotem do serca. Siła grawitacji sprawia, że krew zalega w nogach i powoduje zator. Ciśnienie w żyle wzrasta, co powoduje rozciągnięcie jej ścian i powstaje „wybrzuszenie”. Poszerzona żyła robi się poskręcana i guzowata. Może stać się widoczna i wyczuwalna jako wybrzuszenie na powierzchni skóry.

Ilustracja Po lewej normalna żyła, po prawej żylak

Żylaków nigdy nie należy postrzegać jedynie jako problem kosmetyczny.

Nieleczone żylaki mogą być przyczyną poważnych dolegliwości nóg i schorzeń takich jak zapalenie żył czy uszkodzenia tkanek. Wczesne rozpoznanie może zapobiec takim powikłaniom.

Rys. 1 (po lewej): Normalna żyła: zastawki żylne zapobiegają cofaniu się krwi.

Rys. 2 (po prawej): Żylak: zastawki w poszerzonej żyle nie zapobiegają cofaniu się krwi, która bez przeszkód wraca do nóg.

Warto wiedzieć

 Można wyróżnić dwa typy żylaków:
 

  • Żylaki pierwotne: Ok. 80% wszystkich żylaków. Przyczyną jest uwarunkowane genetycznie osłabienie ścian żył lub niewydolność zastawek żylnych.
  • Żylaki wtórne: Zwykle występują po przebytej zakrzepicy żył kończyn dolnych. Są następstwem wieloletniego przeciążania żył powierzchownych zastojem krwi.

Jak dochodzi do zakrzepicy?

Zakrzepica jest efektem zaburzeń krzepnięcia krwi. Jeśli krew krzepnie nagle w układzie naczyniowym, to przy ścianie naczynia może się utworzyć skrzeplina (skrzep). Skrzepy tworzą się głównie w żyłach – zwłaszcza w żyłach głębokich kończyn dolnych.
Takie złogi powodują zwężenie naczyń, mogą je nawet całkowicie zablokować. Krew nie może płynąć swobodnie żyłami do serca. Mówimy wtedy o zakrzepicy żył głębokich.

Objawy mogą być bardzo różne i nie muszą występować jednocześnie. W związku z tym zakrzepica żył głębokich nie zawsze jest łatwa do rozpoznania. Zwróć uwagę na następujące

sygnały ostrzegawcze wysyłane przez nogi:

  • Opuchlizna
  • Ból przy obciążeniu, szczególnie podczas chodzenia, stania lub siedzenia
  • Przebarwienia i połysk skóry (zabarwienie czerwonawe lub niebieskawe)
  • Uczucie napięcia
  • Wzrost ciepłoty chorej kończyny
  • Nagłe pojawienie się żyły na powierzchni (np. „żyła ostrzegawcza” na kości piszczelowej)

Jeśli zakrzep tworzy się w żyle powierzchownej, zwykle wiąże się to ze stanem zapalnym. Objawem zakrzepicy żył powierzchownych może być stwardnienie lub zaczerwienienie w miejscu zapalenia. Może również wystąpić bolesność uciskowa.

W przypadku podejrzenia zakrzepicy należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem! Często się zdarza, że zakrzepicy w początkowym stadium nie towarzyszą żadne objawy, dlatego trudno ją w porę rozpoznać. Skutkiem może być zatorowość płucna.

Zatorowość płucna, następstwo zakrzepicy żył

Częstą przyczyną zatorowości płucnej jest niewykryta zakrzepica żył głębokich. Skrzep krwi lub jego fragment, który oderwał się od ściany żyły, przemieszcza się wraz z krwią do momentu, aż dotrze do węższego naczynia krwionośnego i utknie.

Skrzep może się również dostać przez serce do płuc. Tętnice płucne bardzo mocno rozgałęziają się w płucach, przez co ich przekrój staje się coraz mniejszy.

Skrzep może więc utknąć w wąskiej tętnicy i całkowicie ją zablokować. Fragment płuca, do którego prowadzi tętnica, nie jest już zaopatrywany w krew. Jeśli zakrzep jest zlokalizowany w małej tętnicy płucnej, często nie występują żadne dolegliwości lub są one bardzo łagodne. Jeśli jednak skrzep zablokuje duże naczynie, może powstać zagrożenie dla życia pacjenta.

Najważniejsze objawy zagrażającej życiu zatorowości płucnej:

  • Problemy z oddychaniem
  • Nagła duszność
  • Krwioplucie
  • Przyspieszone bicie serca
  • Nagła utrata przytomności

Jeśli zauważysz u siebie jeden lub kilka z tych objawów, niezwłocznie zgłoś się do lekarza!

Co oznacza ulcus cruris venosum?

Fachowy termin „ulcus cruris” stosuje się w odniesieniu do ran na podudziu lub stopie, które słabo się goją lub nie goją się wcale. Powstają one często w wyniku długotrwałego, nieleczonego osłabienia żył.

Owrzodzenia skóry, które szczególnie często występują powyżej wewnętrznej kostki, powstają w wyniku stałego, długotrwałego zastoju krwi w żyłach. Naczynia krwionośne są stale przeciążone i poddawane działaniu wysokiego ciśnienia. Tkanki zlokalizowane w dotkniętych chorobą miejscach są słabo zaopatrywane w tlen, a produkty odpadowe nie są odprowadzane w wystarczającym stopniu. Ten brak równowagi robi się w końcu widoczny na skórze i w tkance podskórnej. Skóra jest coraz cieńsza, aż w końcu powstaje otwarta, bolesna rana.


Czynniki ryzyka

Nie ma jednej przyczyny zaburzeń żylnych. Zwykle odpowiada za nie kilka czynników. Zaburzenia czynności żył objawiają się początkowo jako niewielkie zmiany, takie jak na przykład pajączki lub zaczerwienienia skóry. Jeśli wsłuchasz się w swój organizm, z pewnością zauważysz te objawy i być może uda Ci się zapobiec poważniejszej chorobie.

Co do zasady należy unikać następujących czynników ryzyka, które mogą się przyczyniać do rozwoju dolegliwości żylnych:

  • Nadwaga
  • Brak ruchu (częste siedzenie i długie stanie)
  • Konsumpcja nikotyny i alkoholu
  • Wpływ hormonów (np. tabletki antykoncepcyjne)
  • Ciasna odzież
  • Przegrzewanie (zbyt ciepłe kąpiele, sauna, intensywne opalanie)
  • Buty na wysokim obcasie

Warto wiedzieć

Wyniki Bońskiego Studium Żył (Bonner Venenstudie)*:

  • Ok. 90% przeciętnej populacji dorosłych wykazuje oznaki nieprawidłowości układu naczyń żylnych
  • Tylko mniej niż 10% populacji nie ma objawów osłabienia żył
  • Ok. 60% wykazuje przynajmniej pajączki jako objaw osłabienia żył

*Bońskie Studium Żył Niemieckiego Towarzystwa Flebologicznego z 2003 r., 3072 badanych mężczyzn i kobiet w wieku 18-79 lat. Wyniki odnoszą się do populacji niemieckiej.

Ikona Osłabienie żył i tkanki łącznej

Osłabienie żył i tkanki łącznej

Problemy z żyłami mają bardzo często podłoże genetyczne – pacjenci mają predyspozycje do chorób żylnych od urodzenia. Niemal zawsze żylaki występują już u rodziców i dziadków.
Ściany żył mogą być zbyt elastyczne, a tym samym osłabione. Może dojść do ich przedwczesnego poszerzenia. Takiego wrodzonego osłabienia tkanki łącznej nie da się niestety wyeliminować, można jednak przeciwdziałać pogorszeniu stanu, stosując wyroby uciskowe.

Z biegiem lat i wiekiem tkanka łączna jest coraz słabsza, ściany żył ustępują i mogą się „wybrzuszać”. Tym ważniejsze jest więc, aby w miarę możliwości dbać o nogi i zapewniać wsparcie swoim żyłom.

Kobiety są bardziej narażone na problemy związane z niewydolnością żylną niż mężczyźni, dlatego powinny zacząć dbać o zdrowie żył już w młodym wieku. Na przykład noszenie butów na wysokim obcasie ogranicza ruch stawu skokowego. To z kolei wpływa negatywnie na pompę mięśniową i powoduje zaleganie krwi w żyłach.

Działanie hormonów (np. przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych) czy zmiany w organizmie w okresie ciąży dodatkowo zwiększają ryzyko chorób żylnych.

Ikona Ciąża

Ciąża: organizm w stanie wyjątkowym

W czasie ciąży ciało kobiety funkcjonuje na najwyższych obrotach. Do momentu narodzin dziecka ilość krwi matki wzrasta o ok. 30-40%. To ogromne obciążenie dla żył.
Hormony uwalniane do organizmu zmiękczają tkankę miękką, aby przygotować ciało na nadchodzące zmiany. W efekcie ściany żył stają się bardziej elastyczne i zmniejsza się ich napięcie.

Dodatkowo powiększająca się macica uciska żyłę główną dolną (vena cava). To największa żyła w organizmie, która odbiera krew z kończyn dolnych, części miednicy i narządów jamy brzusznej. Utrudniony transport zwrotny krwi z nóg powoduje wzrost ryzyka występowania pajączków i żylaków.

Kobiety w ciąży mogą temu przeciwdziałać poprzez aktywność ruchową i regularną gimnastykę. Szczególnie latem wiele kobiet w ciąży skarży się na „opuchnięte nogi”. Wystarczy jednak przez chwilę odpocząć i unieść nogi. Twoje Ciało będzie Ci bardzo wdzięczne.

Rozluźnienie i odciążenie ciężkich, opuchniętych nóg zapewniają również pończochy uciskowe. Możesz je nosić przez całą ciążę, już od jej najwcześniejszego okresu. Dzięki temu będziesz się mogła w pełni cieszyć swoją ciążą!

Ikona Samolot

Długie podróże: ciężkie czasy dla Twoich nóg
Każdy, kto dużo podróżuje, doskonale zna uczucie zmęczonych i ciężkich nóg. Jest to nie tylko nieprzyjemne, ale może być również bardzo niebezpieczne dla zdrowia.
Może dojść do zakrzepicy u podróżnych, znanej również jako „zespół klasy ekonomicznej”.

Długie siedzenie w niewygodnej pozycji, zgięte nogi i brak ruchu podczas podróży mogą być niebezpieczne, szczególnie dla osób należących do grupy podwyższonego ryzyka. Płyn gromadzący się w nogach wywiera ucisk na tkanki i utrudnia przepływ zwrotny krwi. W rzadkich przypadkach przy ścianie żyły tworzy się skrzeplina (zakrzep), która blokuje naczynie.

Do grupy podwyższonego ryzyka zakrzepicy u podróżnych należą między innymi osoby starsze lub z nadwagą, osoby, u których już wcześniej wystąpiła zakrzepica lub zator, kobiety w ciąży, pacjenci z żylakami lub innymi istniejącymi wcześniej schorzeniami żył, a także osoby z wrodzonymi zaburzeniami krzepliwości krwi.

Zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn podczas dłuższych podróży zaleca się noszenie pończoch uciskowych, które odciążają żyły i mogą zapobiec gromadzeniu się płynów. Dużą ulgę może zapewnić nawet podkolanówka. Podczas podróży należy się również jak najczęściej ruszać i pić odpowiednią ilość płynów.

Objawy dolegliwości żylnych

Objawy dolegliwości żylnych można podzielić na odczuwalne wewnętrznie i widoczne na zewnątrz. Na podstawie poniższych punktów możesz rozpoznać, czy masz problemy z żyłami. Jeśli zauważysz u siebie jeden lub kilka objawów dysfunkcji żył, skontaktuj się z lekarzem specjalistą.

Symptomy wewnętrzne i zewnętrzne

Objawy widoczne na zewnątrz

  • Opuchlizna, szczególnie w okolicy kostek i stóp
  • Pajączki
  • Żylaki
  • Zaczerwienienia lub inne przebarwienia skóry
  • Sucha, cienka skóra w okolicy chorej żyły
  • Owrzodzenia skóry w okolicy kostki

Objawy odczuwalne wewnętrznie

  • Zmęczenie, ciężkość lub ból nóg
  • Nocne skurcze łydek
  • Ciągnący lub kłujący ból łydki
  • Uczucie mrowienia lub pieczenia
  • Tkliwość / uczucie napięcia
     

Metody leczenia w terapii żył

Jeśli zauważysz jakiekolwiek zmiany dotyczące Twoich żył, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Lekarz przeprowadzi szczegółowy wywiad i poinformuje Cię o możliwościach leczenia. W tym miejscu możemy jedynie przedstawić najpopularniejsze metody leczenia, dalsze postępowanie omówi z Tobą Twój lekarz. Dolegliwości żylnych nie da się wyleczyć wyłącznie środkami farmakologicznymi. Dodatkowo zastosowane leki mogą jednak efektywnie uzupełnić terapię.

Na czym polega terapia uciskowa?

Terapia uciskowa to ważny element i często pierwszy wybór w przypadku leczenia dolegliwości żylnych. Kompresjoterapia nie zlikwiduje już istniejących pajączków i żylaków, jednak może przeciwdziałać pogorszeniu ich stanu. Konsekwentna terapia uciskowa jest niezbędna we wszystkich zaawansowanych stadiach choroby.

Pończochy uciskowe mają optymalny rozkład ucisku, który zmniejsza się od dołu ku górze. Wspomagają tym samym przepływ zwrotny krwi, ponieważ ucisk z zewnątrz na rozszerzone naczynia zmniejsza przekrój żył i wspomaga działanie pompy mięśniowej. Zastawki żylne lepiej się zamykają, co redukuje zaleganie krwi w nogach, a jeśli zastawki są sprawne, nawet całkowicie mu zapobiega. W rezultacie poprawie ulega przepływ krwi do serca.

Terapia uciskowa wspomaga leczenie nawet w przypadku bardzo poważnych obrazów klinicznych choroby. Istnieje możliwość złagodzenia dolegliwości związanych z zakrzepicą oraz zmniejszenia częstotliwości i nasilenia przewlekłej niewydolności żylnej.

Jeśli wykonujesz zawód, który wymaga długiego stania lub siedzenia, pończochy uciskowe będą prawdziwym dobrodziejstwem dla Twoich nóg, a jednocześnie zapobiegną dolegliwościom żylnym. Poczujesz zdecydowaną ulgę. 

Twój lekarz przepisze odpowiednią dla Ciebie klasę ucisku, ponieważ w zależności od nasilenia objawów i obszaru zastosowania istnieją trzy różne poziomy ucisku (od lekkiego do silnego) W przypadku terapii uciskowej bardzo ważne jest konsekwentne noszenie pończoch oraz ich odpowiednie dopasowanie. 

Kobieta na sofie z pończochami uciskowymi Juzo

Juzo Fine Art

Delikatne i stylowe pończochy uciskowe do leczenia dolegliwości żylnych

W tym celu personel sklepu medycznego dokona dokładnych pomiarów Twoich nóg, aby dobrać odpowiedni rozmiar lub zlecić wykonanie pończoch na miarę.

Duże znaczenie ma oczywiście również atrakcyjny wygląd. Nowoczesne pończochy uciskowe nie tylko zapewniają wsparcie dla Twoich nóg, ale również świetnie wyglądają i są bardzo wygodne – zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn!

Dostępnych jest wiele różnych wariantów – od podkolanówek do rajstop. Bardzo duży jest również wybór kolorów, który umożliwia idealne dopasowanie pończoch do każdego stroju.

Na czym polega obliteracja żylaków (skleroterapia)?

Skleroterapia jest zalecana do delikatnego usuwania pajączków i niewielkich żylaków. Ta metoda leczenia uchodzi za bardzo bezpieczną i powoduje niewiele skutków ubocznych, wymaga jednak przeprowadzenia kilku sesji.
Do rozszerzonej żyły wstrzykuje się środek sklerotyzujący. Powoduje on podrażnienie ściany żyły i wywołuje sztuczne zapalenie żyły. W efekcie żyła skleja się od wewnątrz i następuje jej zamknięcie. Organizm rozkłada je w ciągu kilku tygodni bez pozostawiania blizn. Skłonność do żylaków jednak nie znika, dlatego konieczne jest powtarzanie zabiegu sklerotyzacji w rocznych lub dwuletnich odstępach.

Usuwanie żył metodą strippingu

Większe żylaki usuwane są zwykle operacyjnie. Najczęściej stosowaną metodą jest stripping. Podczas zabiegu strippingu żyłę podwiązuje się w taki sposób, aby krew z żyły głębokiej nie mogła płynąć do układu żył powierzchownych i tam zalegać.
Następnie żyłę przecina się poniżej żylaka. Uszkodzony fragment usuwa się z nogi za pomocą sondy przez niewielkie nacięcie na wysokości pachwiny. Zdrowe fragmenty żyły zwykle pozostawia się w nodze.

Po pewnym czasie może się pojawić kolejny żylak, jednak nie jest on już tak groźny jak przed operacją.


Co możesz zrobić dla zdrowia swoich żył?

Jest wiele rzeczy, które możesz zrobić dla zdrowia swoich żył i zapobiegania ich chorobom.

Czy wiesz, że Twoje ciało jest przystosowane do pokonywania codziennie 30 km. Ile kilometrów pokonujesz w rzeczywistości? Oczywiście nikt nie oczekuje, że codziennie będziesz przebiegać półmaraton. Jednak nawet małe dystanse mają pozytywny wpływ na Twoje zdrowie.

Staraj się zwracać szczególną uwagę na czynniki ryzyka, których możesz uniknąć. Możesz nie tylko ograniczać ryzyko i mu zapobiegać, ale również samodzielnie podjąć aktywne działania:

wystarczy czasem wybrać schody zamiast windy albo rower zamiast samochodu. Sporty wzmacniające wytrzymałość, takie jak pływanie, jazda na rowerze, spacery czy bieganie, są idealnie do wzmacniania pomp mięśniowych. Twoje ciało będzie Ci wdzięczne.

W miarę możliwości unikaj zakładania nogi na nogę, ponieważ powoduje to ucisk żył w dole podkolanowym i hamuje krążenie krwi. Zamiast tego podczas siedzenia krzyżuj same stopy.

Zdrowa dieta to podstawa, ponieważ każdy nadprogramowy kilogram stanowi dodatkowe obciążenie dla organizmu, zwłaszcza dla nóg i żył. Bardzo ważne jest dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości błonnika oraz ograniczenie spożycia cukru i tłuszczu. Warto również zrezygnować z alkoholu i nikotyny.



Przynieś krzesło i usiądź na nim. Przełóż ręce za oparcie krzesła i unieś nogi. Przyciągnij nogi do tułowia, a następnie wyprostuj je.

1. Ćwiczenie na żyły w pozycji siedzącej

2. Ćwiczenie na żyły w pozycji siedzącej


Usiądź na krześle. Unoś na przemian palce i pięty stóp. Pamiętaj o mocnym zginaniu i prostowaniu stawu skokowego oraz równomiernym ruchu stóp.

Stań na palcach. Powoli opuszczaj pięty, aż dotkną podłogi, a następnie znowu wespnij się na palce.

1. Ćwiczenie na żyły w pozycji stojącej

2. Ćwiczenie na żyły w pozycji stojącej

Unieś jedną nogę z podłogi i zacznij nią kreślić ósemki. Następnie wykonaj to samo ćwiczenie drugą nogą.


Maszeruj w miejscu, pozwalając rękom swobodnie kołysać się po bokach. Staraj się jak najmocniej podciągać kolana do góry, mniej więcej na wysokość pasa.

3. Ćwiczenie na żyły w pozycji stojącej

4. Ćwiczenie na żyły w pozycji stojącej

Stań prosto i wyciągnij ręce przed siebie. Teraz powoli wykonuj głębokie przysiady. Uważaj, aby kolana nie wystawały przed palce stóp.

Połóż się na plecach i unieś nogi do góry. Wykonuj w powietrzu ruchy jak podczas jazdy na rowerze. Powtórz to ćwiczenie również w kierunku do tyłu.

1. Ćwiczenie na żyły w pozycji leżącej

2. Ćwiczenie na żyły w pozycji leżącej

Połóż się płasko na plecach. Unoś i opuszczaj raz jedną, raz drugą nogę, zwracając uwagę, aby cały czas były wyprostowane.


Połóż się płasko na plecach. Unieś lekko obie wyprostowane nogi i zacznij wykonywać stopami okrężne ruchy w przeciwnych kierunkach.

3. Ćwiczenie na żyły w pozycji leżącej

4. Ćwiczenie na żyły w pozycji leżącej

Połóż się na plecach i unieś nogi w miarę możliwości pionowo w górę. Pamiętaj, aby lekko unieść pośladki nad podłoże. Teraz krzyżuj nogi, wykonując ruchy jak nożyce.