Obrzęk lipidowy
W przypadku obrzęku lipidowego komórki tłuszczowe ze zmianami patologicznymi odkładają się w określonych obszarach ciała. W obszarach dotkniętych chorobą tkanka jest wrażliwa na ucisk i ból oraz ma tendencje do szybkiego tworzenia się siniaków (krwiaków). W początkowej fazie choroby tłuszcz gromadzi się głównie w okolicy poniżej pępka, czyli na pośladkach, biodrach i nogach, później może się pojawić również na ramionach. Obrzęk lipidowy obejmujący obszar ud i bioder jest określany jako „bryczesy”.
Autodiagnoza
Obrzęk limfatyczny czy lipidowy?
Aby zilustrować różnice pomiędzy obrzękiem limfatycznym a obrzękiem lipidowym, zestawiliśmy najważniejsze kryteria różnicujące.
| OBRZĘK LIMFATYCZNY | OBRZĘK LIPIDOWY | |
Występowanie obrzęku | asymetryczny | symetryczny |
| Bolesna wrażliwość na ucisk | nie | tak |
| Siniaki (krwiaki) | nie | tak |
| Róża przyranna (łac. erysipelas) | często | nie |
Opuchlizna na grzbiecie stopy lub dłoni | tak | nie |
Ważne: taka autodiagnoza nie zastąpi wizyty u specjalisty. Wizyta u specjalisty jest niezbędna dla uzyskania prawidłowej diagnozy.
Co należy rozumieć pod pojęciem obrzęk lipidowy?
Obrzęk lipidowy (gr. lip = tłuszcz) to zaburzenie dystrybucji tkanki tłuszczowej. Lipodemia dotyka niemal wyłącznie kobiety, ponieważ ich tkanka ma inną strukturę niż u mężczyzn. Predyspozycje do obrzęku lipidowego są prawdopodobnie zapisane w genach chorych osób. Bodźcem wyzwalającym tę przewlekłą chorobę są najczęściej zmiany hormonalne w organizmie, takie jak te obserwowane w okresie dojrzewania, ciąży lub klimakterium. Jeśli choroba jest już obecna w organizmie, mogą one prowadzić do zaostrzenia objawów.
Objawy – po czym rozpoznać obrzęk lipidowy?
Diagnozowanie obrzęku lipidowego często trwa bardzo długo. W wielu przypadkach obrzęk lipidowy jest mylony z otyłością, ponieważ oba te schorzenia często występują równolegle, co utrudnia ich rozróżnienie. Na podstawie poniższych punktów możesz rozpoznać, czy masz obrzęk lipidowy.
Objawy widoczne na zewnątrz
Istnieją objawy zewnętrzne, które bardzo ułatwiają rozpoznanie obrzęku lipidowego:
- Obie nogi i/lub ramiona są nieproporcjonalnie duże, a stopy i dłonie szczupłe i bez opuchlizny
- Ciało wygląda, jakby było nieprawidłowo poskładane, górna część ciała jest stosunkowo szczupła, a pośladki, biodra i nogi oraz/lub ramiona znacznie obszerniejsze
- Rozmiary odzieży górnej i dolnej części ciała bardzo się od siebie różnią
- Duża podatność na tworzenie siniaków
- Uprawianie sportu, zdrowa odżywianie i stosowanie diety nie ma większego wpływu na obszary dotknięte chorobą, obwód nie zmniejsza się wcale lub zmniejsza się tylko nieznacznie
Objawy odczuwalne wewnętrznie
Oprócz widocznych symptomów mogą również występować objawy czuciowe wskazujące na obrzęk lipidowy. Mogą się one nasilać po długotrwałym siedzeniu, staniu, w ciągu dnia, a nawet w wyniku działania wysokich temperatur:
- Wyjątkowa wrażliwość tkanki na dotyk
- Bolesność uciskowa
- Uczucie ciężkości w nogach spowodowane nagromadzeniem tkanki tłuszczowej i płynu tkankowego
Jeśli zauważysz u siebie jeden lub kilka objawów, skontaktuj się z lekarzem specjalistą. Wczesne rozpoznanie jest ogromnie ważne dla zapewnienia optymalnego przebiegu leczenia i przeciwdziałania pogorszeniu stanu zdrowia.
Stadia choroby
Lipodemia może mieć kilka stadiów. Jeśli obrzęk lipidowy nie jest leczony, obwód części ciała dotkniętych chorobą może się zwiększać w miarę upływu lat. Wczesne rozpoznanie przez specjalistę i rozpoczęcie odpowiedniej terapii jest niezwykle ważne dla zahamowania postępu choroby.
Stadium I
- Gładka, równomiernie pogrubiona powierzchnia skóry
Stadium II - Powierzchnia skóry nierówna, głównie pofałdowana, tzw. „skórka pomarańczowa”
- Guzkowata struktura tkanki (wybrzuszenia mogą mieć wielkość orzecha włoskiego lub pięści)
Stadium III - Znaczne zwiększenie obwodu
- Bardzo nierówna i stwardniała powierzchnia skóry
- Tkanka tworzy nierówne, zwisające fałdy na nogach i/lub ramionach
Podział na typy
Prawidłowe rozpoznanie obrzęku lipidowego nie zawsze jest proste, ponieważ może on mieć różne postacie i u każdego pacjenta wyglądać inaczej. W zależności od tego, które obszary nóg i/lub ramion są objęte chorobą, można wyróżnić kilka typów:
Metody leczenia
Wczesne rozpoznanie może zapobiec zaostrzeniu obrzęku lipidowego. Obrzęk lipidowy to choroba przewlekła, która towarzyszy pacjentowi przez całe życie. Konsekwentne leczenie może pozytywnie wpłynąć na rozmiary i ewentualne następstwa obrzęku lipidowego, a także złagodzić towarzyszące mu dolegliwości. Bardzo ważne jest zaakceptowanie siebie i swojej choroby, jak najszybsze podjęcie leczenia i konsekwentne przestrzeganie zaleceń – trzeba po prostu stać się „menadżerem” swojej choroby.
W przypadku obrzęku lipidowego stosowanie diet, poszczenie ani uprawianie sportu nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, ponieważ nie powodują redukcji tkanki tłuszczowej w dotkniętych chorobą miejscach. Pacjent chudnie tylko w „zdrowych” partiach ciała. Takie metody nie nadają się więc do leczenia obrzęku lipidowego. Mimo to należy pamiętać o zdrowym odżywianiu, aktywności ruchowej i ćwiczeniach w odzieży uciskowej. Obrzęku lipidowego nie da się wyleczyć farmakologicznie. W leczeniu obrzęku lipidowego stosuje się kompleksową terapię przeciwobrzękowej (KTP) z manualnym drenażem limfatycznym (MLD) oraz wspomagającą terapią uciskową (metoda zachowawcza), ewentualnie w połączeniu z kompresją pneumatyczną (BOA). KTP dzieli się na dwie fazy (faza 1: faza intensywnej redukcji obrzęku, faza 2: faza podtrzymująco-optymalizująca).
Metody operacyjne
W przypadku niektórych pacjentek dobre rozwiązanie mogą stanowić zabiegi chirurgiczne, takie jak odsysanie tłuszczu (liposukcja), a następnie ewentualnie niezbędne operacje plastyczne. Decyzję w tej sprawie zawsze musi podjąć lekarz prowadzący przy założeniu konsekwentnego leczenia zachowawczego.
Liposukcja – kolejna opcja w leczeniu obrzęku lipidowego
Nagromadzoną tkankę tłuszczową można usunąć jedynie poprzez liposukcję – czyli odsysanie tłuszczu. Zabieg należy przeprowadzić dopiero po zakończeniu konsekwentnie przeprowadzonej terapii zachowawczej.
Liposukcja również nie gwarantuje wyleczenia obrzęku lipidowego, może jednak przynieść tymczasową ulgę i złagodzenie dolegliwości.
Jeśli rozważasz liposukcję, niezbędna jest konsultacja z jednym lub kilkoma specjalistami w celu omówienia skuteczności, ryzyka, skutków ubocznych, kosztów i długotrwałych efektach tej metody. Kasa chorych pokrywa koszty liposukcji jedynie w sporadycznych przypadkach. Zazwyczaj przejmuje jednak koszty odzieży uciskowej.
Leczenie ambulatoryjne czy szpitalne?
To, czy obrzęk limfatyczny lub lipidowy jest leczony ambulatoryjnie, czy szpitalnie, zależy przede wszystkim od stadium obrzęku oraz ewentualnych chorób towarzyszących. Istnieje wiele powodów, w przypadku których zasadne jest leczenie obrzęku w szpitalu:
- Ustąpienie objawów jest możliwe tylko w przypadku, gdy leczenie w fazie intensywnej redukcji obrzęku (faza 1 KTP) odbywa się bez przerw, w całości i stale, czyli w miarę możliwości codziennie. Przerwanie terapii może spowodować pogorszenie stanu pacjenta i zaostrzenie objawów.
- Uzyskanie znacznej redukcji obwodu kończyn, zwłaszcza w przypadku bardziej zaawansowanych postaci obrzęku limfatycznego i lipidowego, może wymagać podjęcia bardziej intensywnych działań. Może się zdarzyć, że pacjenci będą spędzać na terapii większą część dnia. W takich przypadkach opieka ambulatoryjna nie zawsze jest możliwa.
- Tylko codzienne stosowanie bandażowania uciskowego w fazie redukcji obrzęku lub odzieży uciskowej w fazie podtrzymującej gwarantuje uzyskanie zauważalnych efektów oraz ich utrzymanie przez długi czas. Motywacja słabnie często właśnie w fazie podtrzymującej terapii. Pobyt w szpitalu w połączeniu z konsekwentnie prowadzoną terapią przeciwobrzękową, a tym samym redukcja obwodu ciała i zmniejszenie dolegliwości bólowych, może stanowić dodatkową motywację do dalszego, konsekwentnego stosowania odzieży uciskowej.
- Leczenie szpitalne obejmuje ponadto inne ważne działania wspomagające, takie jak pielęgnacja skóry, porady dietetyka, terapia przeciwbólowa, trening fitness, opieka psychologiczna czy instrukcje dotyczące samoleczenia po wypisaniu ze szpitala. Faza intensywnej redukcji obrzęku i nauka prawidłowego samoleczenia może się również odbywać ambulatoryjnie w specjalistycznych gabinetach zajmujących się schorzeniami limfologicznymi.
Jakie powikłania mogą wystąpić?
Powstanie obrzęku lipo-limfatycznego
Szczególnie w zaawansowanych stadiach obrzęku lipidowego często dochodzi do tzw. „obrzęku lipo-limfatycznego” (zostało to już opisane przy okazji obrzęku limfatycznego).
W takim przypadku oprócz istniejącego obrzęku lipidowego pojawiają się również zaburzenia w odpływie chłonki. Ta forma mieszana wynika z ekstremalnego zwężenia naczyń limfatycznych powodowanego rozrastaniem się tkanki tłuszczowej. Ogranicza to odpływ limfy, która gromadzi się w tkance.
Obrzęk limfatyczny występujący równolegle z lipodemią rozwija się zwykle (inaczej niż w zwykłym przypadku) w sposób symetryczny.
Następstwa ortopedyczne
Zwiększenie objętości nóg po ich wewnętrznej stronie może prowadzić do znacznego ograniczenia ruchomości i negatywnie wpływać na sposób chodzenia. Następstwem mogą być nieprawidłowości w obrębie stawów skokowych, kolanowych i biodrowych.
Uszkodzenie układu naczyń żylnych
W przypadku zdiagnozowania obrzęku lipidowego zaleca się również przeprowadzenie badania flebologicznego układu naczyń żylnych, ponieważ może on zostać uszkodzony w wyniku tego schorzenia. Wczesne rozpoznanie zaburzeń żylnych może zapobiec powstawaniu powierzchownych żylaków i uszkodzeniu układu żył głębokich oraz zapewnić leczenie istniejących dolegliwości żylnych.
Informacje na temat możliwych chorób żył można znaleźć na naszej stronie dotyczącej flebologii.