PL
  • International

  • English Version EN

Wiedza o układzie limfatycznym

Nasz cel: Twoje dobre samopoczucie

Limfologia to nauka o chorobach układu limfatycznego i naczyń limfatycznych. Wczesne rozpoznanie zaburzeń w funkcjonowaniu układu naczyń limfatycznych jest bardzo ważne, ponieważ mogą one mieć istotny wpływ na zdrowie. Nieleczona choroba układu limfatycznego może bardzo utrudniać codzienne życie i działalność zawodową. Leczenie należy wdrożyć jak najwcześniej, aby zapobiec dalszemu pogarszaniu się stanu zdrowia.

Przydatne informacje o naszym układzie limfatycznym

Układ naczyń limfatycznych to kolejny – obok układu naczyń krwionośnych – bardzo ważny system naczyń w ludzkim organizmie. Również przechodzi on przez całe ciało i przebiega zwykle równolegle do naczyń krwionośnych. W przeciwieństwie do układu krwionośnego układ naczyń limfatycznych nie jest obiegiem zamkniętym. Jest to system półotwarty. 

Układ limfatyczny to najważniejszy element systemu odpornościowego człowieka. Pełni on funkcję systemu transportującego i odprowadzającego różne substancje, które dostają się do przestrzeni międzykomórkowej przez naczynia krwionośne i których organizm nie może usunąć w inny sposób.

Tylko sprawny układ limfatyczny i optymalne odprowadzanie chłonki (limfa) gwarantuje skuteczne usuwanie tego tak zwanego „obligatoryjnego obciążenia układu limfatycznego”. Obligatoryjne obciążenie układu limfatycznego to przede wszystkim substancje takie jak białko, tłuszcze pokarmowe, komórki i resztki komórek, ale również patogeny takie jak bakterie i wirusy.


Co należy rozumieć pod pojęciem obrzęku?

Obrzęk to widoczna i wyczuwalna opuchlizna, która może się pojawić w wyniku różnych chorób, po operacji lub urazie. Obrzęk powstaje na skutek nagromadzenia płynu lub komórek tłuszczowych w tkance. Nagromadzony płyn nie może zostać odtransportowany w całości.

Obrzęki często powodują bolesność uciskową lub bóle napięciowe i wiążą się z ograniczeniami ruchowymi, co stanowi duże utrudnienie dla chorego. Odróżnienie różnych form obrzęku nie jest proste. 

Warto wiedzieć

Obrzęki nie zawsze świadczą o chorobie, jednak nigdy nie pojawiają się bez powodu. Właśnie dlatego ważne jest, aby zawsze skonsultować ich przyczynę z lekarzem.


Na czym polega terapia obrzęków?

Całkowite wyleczenie obrzęku limfatycznego i lipidowego nie jest możliwe. Jednak im wcześniej rozpocznie się terapię, tym większa jest szansa na zahamowanie rozwoju choroby. Można w ten sposób również zmniejszyć ryzyko powikłań i objawów towarzyszących, takich jak skrajne ograniczenia ruchowe, choroby skóry czy dodatkowe dolegliwości żylne, a nawet całkowicie ich uniknąć.

Skuteczne zachowawcze terapie obrzęków: kompleksowa (obrzęk limfatyczny) lub kombinowana (obrzęk lipidowy) terapia przeciwobrzękowa (KTP). Składają się one z następujących elementów:
manualny drenaż limfatyczny (MLD), kompresjoterapia, pielęgnacja skóry i terapia ruchem oraz ćwiczenia oddechowe. Elementy te są podzielone na dwie następujące po sobie fazy. Duże znaczenie ma w tym przypadku aktywna współpraca / samoleczenie pacjenta (samozarządzanie). Elementy terapii pozwalają skutecznie leczyć obrzęki limfatyczne i w pewnym stopniu również obrzęki lipidowe, przeciwdziałać zaostrzeniu choroby, a także osiągać oraz utrzymywać poprawę stany pacjenta.

Elementy kompleksowej terapii przeciwobrzękowej (KTP) w leczeniu zachowawczym

Prezentacja kombinowanej terapii przeciwobrzękowej

Faza 1: faza intensywnej redukcji obrzęku

Celem pierwszej fazy KTP jest poprawa odpływu limfy z chorego obszaru ciała, rozluźnienie stwardnień tkanki (zwłóknienia) i ułatwienie odprowadzania płynu obrzękowego o dużej zawartości białka.
W tej fazie stosuje się ciągły, w miarę możliwości codzienny manualny drenaż limfatyczny (MLD), uzupełniająco kompresjoterapię w postaci – w miarę możliwości – codziennego bandażowania, a także ćwiczenia ruchowe i pielęgnację skóry.

Faza 2: faza podtrzymująca (utrwalająca)

W drugiej fazie KTP następuje redukcja jednostek MLD w zależności od indywidualnego zapotrzebowania oraz próba utrwalenia i optymalizacji efektów terapii.
W tym celu stosuje się płaskodzianą odzież uciskową (np. Juzo Expert lub Juzo Expert Strong) oraz terapię ruchem.

1. Manualny drenaż limfatyczny (MLD)
MLD to technika masażu terapeutycznego. Specjalne ruchy dłoni umożliwiają pobudzenie drenażu limfy i redukcję obrzęku tkanki.

Nagromadzony płyn o dużej zawartości białka jest usuwany przez układ limfatyczny. Obrzęk ustępuje, a stwardniała (zwłókniała) tkanka łączna ulega rozluźnieniu i staje się bardziej miękka. Głównym celem terapii obrzęku lipidowego jest zmniejszenie bólu i mobilizacja tkanki. W odróżnieniu od zwykłego masażu drenaż limfatyczny wykonuje się delikatnymi, powolnymi ruchami. O tym, czy drenaż limfatyczny jest odpowiedni dla Ciebie, powinien zadecydować Twój lekarz prowadzący.

2. Terapia uciskowa
W celu utrzymania poziomu redukcji obrzęku po manualnym drenażu limfatycznym, bezpośrednio po MLD należy stosować dodatkową kompresjoterapię, aby zapobiec ponownemu gromadzeniu się chłonki.

W fazie 1 KTP należy się spodziewać znacznych wahań rozmiaru wynikających ze stałego zmniejszania się obwodu ciała, dlatego na chorej części ciała stosuje się ucisk za pomocą specjalnych bandaży uciskowych (np. Juzo SoftCompress w połączeniu z bandażami uciskowymi o niskim stopniu rozciągliwości). Dają one możliwość indywidualnego dopasowania do pacjenta i obwodu obrzękniętych części ciała. Pod koniec pierwszej fazy KTP, kiedy wahania obwodu i redukcja obrzęków jest mniejsza, stosowane bandaże uciskowe zastępuje się odzieżą uciskową, w miarę możliwości płaskodzianą, która umożliwi utrzymanie efektów terapeutycznych osiągniętych w fazie redukcji obrzęku. Odzież ta jest wykonywana dla każdego pacjenta na miarę.

Idealna, optymalnie dopasowana odzież uciskowa nie może krępować ruchów ani się zsuwać. Odpowiednio przeszkoleni specjaliści na podstawie wymiarów Twojego ciała określą rozmiar indywidualnej odzieży uciskowej, która zostanie przygotowana specjalnie dla Ciebie. Później należy regularnie kontrolować dopasowanie w sklepie specjalistycznym i dokonywać ponownych pomiarów na potrzeby następnych elementów zaopatrzenia.

3. Terapia ruchem i ćwiczenia oddechowe wspomagające redukcję obrzęków
Precyzyjnie ukierunkowane ćwiczenia lub ogólnie ruch w odzieży uciskowej w fazie podtrzymującej nadal wspomagają drenaż limfy.

W ten sposób można utrwalić efekty manualnego drenażu limfatycznego i terapii uciskowej, a nawet uzyskać dalszą redukcję obrzęku. Dla uzyskania najlepszych wyników niezwykle ważna jest maksymalna motywacja pacjenta.

4. Pielęgnacja i rehabilitacja skóry
W obu fazach KTP szczególnie ważna jest codzienna pielęgnacja skóry. Skóra pacjentów z obrzękami jest znacznie bardziej wrażliwa i podatna na zapalenia oraz infekcje niż w przypadku pacjentów bez obrzęków i osób zdrowych.

W wyniku regularnego bandażowania uciskowego lub codziennego noszenia odzieży uciskowej skóra wysycha i zaczyna swędzieć. Jeśli nie jest odpowiednio pielęgnowana, zaczyna się łuszczyć i pękać, a przez uszkodzone miejsca łatwiej wnikają bakterie. W przypadku obrzęków limfatycznych może to prowadzić do powikłań, takich jak róża przyranna (łac. erysipelas) lub innych bakteryjnych stanów zapalnych.

Skórę należy myć mydłem o kwaśnym odczynie pH (wszystkie wartości poniżej 7), aby utrzymać jej płaszcz kwasowy. Dodatkowo rano i wieczorem należy stosować odżywczy, nawilżający balsam (np. Juzo Lymph Lotion). Przed założeniem odzieży uciskowej należy odczekać, aż balsam całkowicie się wchłonie.

5. Edukacja i szkolenie w zakresie indywidualnej autoterapii
Zapewnienie trwałego sukcesu terapii wymaga aktywnego zaangażowania pacjenta. W związku z tym pacjent potrzebuje informacji na temat funkcjonowania układu limfatycznego, wzajemnego oddziaływania poszczególnych składników terapii oraz konsekwencji nieprzestrzegania wymogów terapii.

Bardzo pomocne są szkolenia z zakresu technik oddechowych, gimnastyki sprzyjającej redukcji obrzęków, samodzielnego bandażowania, pielęgnacji skóry i współpracy z organizacjami samopomocowymi. W niektórych przypadkach bardzo przydatne jest również wsparcie psychologiczne. Celem jest poprawa samoopieki, pozytywny wpływ na przebieg choroby, ułatwienie organizacji codziennego życia i poprawa jakości życia.

Warto wiedzieć

Odzież uciskowa powinna ściśle przylegać do ciała – jak druga skóra. Dlatego jej zakładanie, szczególnie na początku terapii, wymaga nieco wprawy. Nie zniechęcaj się, wraz z upływem czasu, przy odrobinie doświadczenia i dzięki przydatnym środkom pomocniczym zakładanie będzie coraz łatwiejsze.


Wskazówki przydatne na co dzień

Decydującym czynnikiem jest pozytywne nastawienie do siebie i swojego ciała: zaakceptuj swój obrzęk. Żyj Z obrzękiem, ale nie DLA obrzęku. Podstawowa zasada: w miarę możliwości unikaj urazów, nadmiernego wysiłku, wysokich i niskich temperatur.

Przyjaciółki spacerują z psem

Pielęgnacja ciała i higiena

Codzienna pielęgnacja ciała jest niezwykle ważna w przypadku pacjentów z obrzękami, ponieważ skóra w miejscach objętych obrzękiem jest bardzo wrażliwa oraz podatna na stany zapalne i infekcje.

  • Czyść swoją odzież uciskową codziennie – tylko w ten sposób zachowa ona swoją elastyczność przez długi czas.
  • Do pielęgnacji skóry używaj mydła o kwaśnym odczynie pH (wszystkie wartości poniżej 7). Pozwoli to utrzymać płaszcz kwasowy skóry.
  • Pielęgnuj skórę odżywczym i nawilżającym balsamem (np. Juzo Lymph Lotion). Zakładaj odzież uciskową dopiero po całkowitym wchłonięciu balsamu pielęgnującego w skórę.
  • Skonsultuj się z lekarzem w przypadku pojawienia się rozległego zaczerwienienia, nagłej gorączki, samoistnego bólu i opuchlizny lub infekcji grzybiczej (swędzące zaczerwienienie, żółte, łamliwe paznokcie, pęknięcia skóry między palcami).
  • Pamiętaj o właściwej pielęgnacji paznokci, nie wycinaj skórek.
  • Zawsze miej przy sobie środek dezynfekcyjny, aby móc natychmiast zareagować w przypadku ewentualnych urazów.
Ikona jabłko

Odżywianie
Zdrowa dieta jest zawsze wskazana, ponieważ każdy nadprogramowy kilogram to dodatkowe obciążenie dla organizmu:

  • Staraj się osiągnąć i utrzymać prawidłową wagę.
  • Dostarczaj organizmowi odpowiedniej ilości błonnika, ogranicz spożycie cukru i tłuszczu.
  • W miarę możliwości unikaj lub ogranicz spożycie alkoholu i nikotyny.
  • Pij co najmniej 2 litry płynów dziennie, najlepiej wody lub niesłodzonych napojów.
Ikona sport

Sport
Nie ma uniwersalnej odpowiedzi na pytanie, co jest dobre dla osób z obrzękami limfatycznymi i lipidowymi. Słuchaj swojego ciała i zwracaj uwagę na jego sygnały:

  • Aktywności sportowe, takie jak np. lekki jogging, spacery, pływanie czy aqua fitness w niezbyt ciepłej wodzie są jak najbardziej odpowiednie i wspierają działania terapeutyczne. Ciśnienie wody działa jak „naturalna” kompresja.
  • Wybieraj raczej sporty wytrzymałościowe i aktywność fizyczną niewymagającą gwałtownych ruchów. Podczas aktywności sportowych noś swoją odzież uciskową.
Ikona odzież

Odzież
Pacjenci z obrzękami mogą mieć trudności ze znalezieniem odpowiedniej odzieży i obuwia ze względu na zwiększony obwód nóg i/lub ramion albo innych części ciała dotkniętych chorobą:

  • Noś wygodne ubrania, które nie krępują ruchów.
  • Zwróć uwagę na mankiety i ramiączka – nie powinny powodować zbędnego ucisku ani wrzynać się w ciało.
  • Noś wygodne obuwie, w idealnym przypadku na niskim obcasie, ewentualnie odpowiednio dobrane buty ortopedyczne.

FAQ – Wszystko, co warto wiedzieć na temat kodów ICD-10

1. Czy pacjenci z obrzękiem lipidowym również są uprawnieni do korzystania z zabiegów manualnego drenażu limfatycznego (MLD)?
 

Zasadniczo pacjenci z obrzękiem lipidowym również mogą korzystać z manualnego drenażu limfatycznego. Wytyczna medyczna dotycząca tego schorzenia przewiduje stosowanie KTP (kombinowanej terapii przeciwobrzękowej) również w przypadku pacjentów z obrzękiem lipidowym. Elementami składowymi KTP są terapia uciskowa, manualny drenaż limfatyczny, terapia ruchem i pielęgnacja skóry. Wszystkie moduły stosuje się w kombinacji, w zależności od diagnozy.

W  katalogu środków terapeutycznych wzgl. wytycznej dotyczącej środków terapeutycznych https://www.g-ba.de/richtlinien/12/ dla zalecenia MLD uwzględniono w międzyczasie wskazanie „obrzęk lipidowy”, nawet bez jednoczesnego występowania obrzęku limfatycznego. Ponadto od stycznia 2020 roku rozpoznanie obrzęku lipidowego (kody ICD-10 E88.20, E88.21 i E88.22) jest uznawane za chorobę o „specjalnych zapotrzebowaniach na środki terapeutyczne”, a tym samym nie podlega kontroli wykonania zadań. Recepty na MLD wydawane pacjentom z obrzękiem lipidowym nie obciążają więc budżetu lekarza – w przypadku tej regulacji obowiązuje ograniczenie czasowe do końca 2025 roku.

Stan na styczeń 2021

2. Jakie znaczenie mają „kody ICD-10” i dlaczego są ważne?
 

Kody ICD-10 to kody obrazów klinicznych choroby lub diagnoz. Składają się one z liter i cyfr, na przykład: I89.01 oznacza: obrzęk limfatyczny kończyn(y) w II stadium choroby. 

Podczas przepisywania w gabinecie lekarskim kody te są nadrukowywane na formularze środków terapeutycznych. Na formularzu recepty znajdują się pola przewidziane specjalnie do tego celu.

Istnieją określone kody ICD-10 lub diagnozy, które są automatycznie neutralne dla budżetu. Warto, aby osoba zainteresowana wiedziała, co oznacza „jej kod diagnozy” lub czy „jej kod” obciąża budżet lekarza, czy też nie.

Kody te są odczytywane maszynowo w punktach kontrolnych – na podstawie kodu można stwierdzić, czy przepisanie środka terapeutycznego obciąża „budżet” lekarza, czy też nie.

Stan na 01.06.2017

3. Co należy rozumieć pod pojęciem kodów ICD-10?
 

Kody ICD-10 to „kody diagnoz”: choroby i pokrewne problemy zdrowotne są ujęte w międzynarodowej klasyfikacji i opatrzone kodami diagnoz. Kody te składają się z liter i cyfr: Kodem ICD-10 jest na przykład I89.0 
Ten kod jest ważny np. w przypadku przepisywania środków terapeutycznych (recepta na MLD). Na formularzach znajdują się dodatkowe pola do odczytu maszynowego dla kodów ICD-10. 

Od 1 stycznia 2017 roku obowiązuje wersja 2017. W nowej wersji limfologia odgrywa szczególną rolę, ponieważ po raz pierwszy umożliwia ona określenie stadium choroby – poprzez użycie piątej cyfry. 

Diagnozie „wtórny obrzęk limfatyczny stadium II kończyna dolna” przypisany jest na przykład kod I89.01. Stadium III to I89.02.

4. Czy istnieją kody diagnoz lub kody ICD-10, w przypadku których przepisanie środków terapeutycznych nie obciąża budżetu lekarza?
 

W tabeli diagnoz (załącznik 2 do wytycznej w sprawie środków terapeutycznych G-BA (Wspólna Federalna Komisja Lekarzy, Kas Chorych i Szpitali)) wymieniono choroby wraz z przynależnymi środkami terapeutycznymi, które są automatycznie uznawane za choroby o długotrwałym zapotrzebowaniu na środki terapeutyczne.

W takich przypadkach recepty są automatycznie „neutralne dla budżetu” i nie ma konieczności składania wniosku o uznanie długotrwałego zapotrzebowania na środki terapeutyczne.

Aby zapobiec obciążeniu budżetu, należy pamiętać, że  na recepcie na MLD musi się znaleźć 5-miejscowy kod (np. I89.01) wymieniony w załączniku 2 lub – w przypadku pacjentów z nowotworami – na przykład kod C50.9.

5. Kody ICD-10 są teraz zróżnicowane w odniesieniu do stadium choroby. Jakie stadia obrzęku limfatycznego można rozróżnić?   

Od stycznia 2017 roku obowiązują nowe kody diagnoz limfologicznych, które obejmują również stadium choroby. Nie są już 4- lecz 5-miejscowe. Przykład: I89.01. wcześniej: I89.0.

Poprzez wprowadzenie piątego miejsca można m. in.  określić stadium choroby – to istotne w kwestii znaczenia dla budżetu. „Neutralne dla budżetu” są tylko MLD dla obrzęku limfatycznego w II i III stadium; odpowiednie 5-miejscowe kody powinny się więc znaleźć na recepcie.

Różne stadia choroby w limfologii można rozróżnić na podstawie wytycznej AWMF opublikowanej 23.05.2017  w następujący sposób:

Stan na 01.06.2017

Stadium I
(samorzutnie odwracalne)
Stadium II
(nieodwracalne samorzutnie)
Stadium III
Obrzęk o miękkiej konsystencji, elewacja kończyny redukuje opuchliznęObrzęk z wtórnymi zmianami tkankowymi; elewacja kończyny nie likwiduje opuchliznyTwardy obrzęk deformujący zwany słoniowacizną, częściowo z typowymi zmianami skórnymi  

6. Często pojawia się wątpliwość, czy mamy do czynienia z obrzękiem lipidowym czy otyłością – jakie kryteria umożliwiają takie rozróżnienie?

Czasem nie da się od razu rozpoznać, czy mamy do czynienia z otyłością, czy z obrzękiem. 
W rozróżnieniu powinna pomóc medyczna wytyczna AWMF (nr rejestru 037-012). Najważniejsze różnice:  

Typowe objawy kliniczne pozwalające odróżnić obrzęk lipidowy, lipohipertrofię, otyłość i obrzęk limfatyczny:

 Obrzęk lipidowyLipohipertrofiaObesityObrzęk limfatyczny
Gromadzenie tkanki tłuszczowej+++++++++(+)
Dysproporcje++++++(+)+
Obrzęk *+++Ø(+)+++
Bolesność uciskowa+++ØØØ
Skłonność do tworzenia krwiaków+++(+)ØØ

Objaśnienie symboli:

+ do +++ występuje; (+) możliwe; Ø nie występuje

*Wielkość obrzęku jest zmienna i zawsze zależy od wymiaru wcześniejszej terapii oraz stadium zaawansowania choroby.

7. Obrzęk lipidowy: czy tutaj – podobnie jak w przypadku obrzęku limfatycznego – również istnieje podział według stopnia zaawansowania i jakie rozróżnia się stadia?
 

Podział na stopnie ciężkości lub stadia zaawansowania choroby dotyczy nie tylko obrzęku limfatycznego, ale również obrzęku lipidowego. Podział zgodny z obowiązującą wytyczną przedstawiono poniżej. 

W zależności od stadium również tutaj – podobnie jak w przypadku obrzęków limfatycznych – obowiązują osobne kody diagnoz (kody ICD-10). Obrzęk limfatyczny występujący równolegle do obrzęku lipidowego musi otrzymać osobny kod (I89.0-).

StadiumCechy charakterystyczne Kod ICD-10
Stadium IPowierzchnia skóry gładka z równomiernie pogrubioną, jednolicie powiększoną tkanką podskórnąE88.20
Stadium IIPowierzchnia skóry nierówna, głównie pofałdowana, guzkowate struktury w pogrubionej tkance podskórnejE88.21
Stadium IIIZnaczne zwiększenie obwodu ze zwisającymi wybrzuszeniami tkanki (tworzenie woli)E88.22