Zespół bólu rzepkowo-udowego (PFPS)
Czym jest zespół bólu rzepkowo-udowego?
Wspólny termin zespół bólu rzepkowo-udowego odnosi się do dolegliwości bólowych w okolicy przedniej części kolana i rzepki (patella). Ból zazwyczaj występuje za rzepką, ale może również promieniować do obszarów przed rzepką i wokół niej.
Zespół bólu rzepkowo-udowego jest bardzo powszechną i jedną z najczęstszych dolegliwości występujących w przedniej części kolana. Na ogół ból pojawia się najpierw podczas wysiłku, takiego jak chodzenie po schodach, wycieczki górskie czy jazda na nartach.
Zespół bólu rzepkowo-udowego często dotyczy młodych, aktywnych kobiet, ale także osób uprawiających sporty, które bardzo obciążają kolano poprzez skoki, amortyzację czy nagłe wyhamowanie ruchu.
Czynnikiem wyzwalającym zespół bólu rzepkowo-udowego mogą być wady postawy (kolana koślawe), anomalie (wysokie ustawienie rzepki), brak równowagi mięśniowej lub zbyt słabe mięśnie odpowiadające za stabilizację rzepki.
Lokalizacja bólu
W przypadku zespołu bólu rzepkowo-udowego (PFPS) ból pojawia się w łożysku ślizgowym rzepki pomiędzy kością udową a rzepką. Jeśli rzepka nie porusza się precyzyjnie w tej rynience ślizgowej, pojawia się ból kolana, szczególnie przy dużym obciążeniu.
Zespół bólu rzepkowo-udowego ma wiele nazw
Wiele osób zna zespół bólu rzepkowo-udowego pod jego wcześniejszymi określeniami „chondropatia” lub „chondropathia patellae”. Schorzenie to znane jest również jako zespół bólowy przedniego przedziału kolana, zespół (syndrom) rzepkowo-udowy, ból przedniej części stawu kolanowego, a także jako chondromalacja rzepki i kolano biegacza. Dla zespołu bólu rzepkowo-udowego używa się skrótu PFPS (Patellofemoral Pain Syndrome).
Przyczyny zespołu bólu rzepkowo-udowego
Dokładna przyczyna zespołu bólu rzepkowo-udowego nie jest znana. Istnieje jednak kilka czynników, które mogą wywołać tę dolegliwość:
- Brak równowagi mięśniowej
W normalnych warunkach rzepka znajduje się w „łożysku ślizgowym” kości udowej. Pełni ono rolę szyny prowadzącej. Dodatkową stabilizację rzepki zapewniają mięśnie i więzadła poboczne. Jeśli tor ruchu rzepki zmieni się z powodu braku równowagi mięśniowej, może pojawić się tarcie, które powoduje silny ból.
- Nieprawidłowa pozycja rzepki
Otaczające więzadła i mięśnie ciągną rzepkę bardziej w jedną stronę, powodując jej deformację lub nieprawidłowe ustawienie. Pacjent cierpi na zespół pasma biodrowo-piszczelowego (kolano biegacza). Jest on spowodowany nadmiernym przeciążeniem pasma biodrowo-piszczelowego (tractus iliotibialis), pasma powięzi, które podtrzymuje mięśnie po zewnętrznej stronie uda.
- Zaburzenie rozwojowe (dysplazja) rzepki
Jeśli rzepka ma asymetryczny kształt, mówi się o „dysplazji rzepki”. Ta, zwykle wrodzona, wada rozwojowa może prowadzić do zwiększonego zużycia chrząstki pod rzepką na skutek jednostronnego obciążenia.
- Kolana koślawe
W przypadku koślawości nóg, ciężar ciała nie jest odpowiednio rozkładany na staw kolanowy, co powoduje jego nieprawidłowe obciążenie. Może to prowadzić do zużywania się chrząstki i uszkodzeń stawu, a w konsekwencji do bólu stawu zlokalizowanego za rzepką.
Kompleksowe leczenie zespołu bólu rzepkowo-udowego
W przypadku zespołu bólowego rzepki bardzo skuteczne może okazać się leczenie zachowawcze, zwłaszcza w przypadku kompleksowego leczenia obejmującego różne elementy. Kluczem do sukcesu jest kombinacja środków pomocniczych, kontrolowanego ruchu, fizykoterapii i samoleczenia.
Środki pomocnicze
W przypadku przewlekłego lub ostrego bólu stawu kolanowego doskonałe wsparcie zapewniają ortezy i stabilizatory miękkie kolana. Dzięki dodatkowej stabilizacji i kompresji stawu kolanowego można uzyskać zmniejszenie dolegliwości bólowych. Oprócz środków pomocniczych stosowanych bezpośrednio na stawie kolanowym często konieczne jest wykonanie wkładek ortopedycznych.
Ortezę lub stabilizator miękki można również nosić zapobiegawczo podczas nadmiernego wysiłku fizycznego, aby zapobiec nawrotom bólu.
Terapia z wykorzystaniem JuzoPro Patella Xtec Plus
Orteza do kontroli toru ruchu rzepki
JuzoPro Patella Xtec Plus służy do zgodnego z wymogami terapeutycznymi leczenia zespołu bólu rzepkowo-udowego. Orteza ma zintegrowaną pelotę w kształcie podkowy, która obejmuje rzepkę. Pelota jest wyśrodkowywana za pośrednictwem mechanizmu zamykającego i kieruje torem ruchu rzepki. Wypustki peloty stymulują mięśnie po wewnętrznej stronie uda (mięsień obszerny przyśrodkowy). Druga pelota służy do odciążenia więzadła rzepki, a jej wypustki łagodzą ból.
2-fazowa terapia w zależności od potrzeb
Ortezę JuzoPro Patella Xtec Plus można dostosować do wymagań poszczególnych faz terapii. W fazie ostrej dzianina uciskowa o klasie ucisku 2 pomaga przeciwdziałać obrzękom. W drugiej fazie terapii, po konsultacji z lekarzem, można stosować pelotę centrującą w połączeniu z dołączoną opaską na więzadło rzepki.
Ruch
W fazie ostrej wskazane jest natychmiastowe zaprzestanie wszelkich działań powodujących obciążenie. Gdy tylko ból na to pozwala, można rozpocząć ukierunkowaną mobilizację. Rodzaj i zakres ćwiczeń należy skonsultować z lekarzem prowadzącym. Zbyt długie oszczędzanie stawu może przynieść efekt odwrotny do zamierzonego, ponieważ mięśnie podtrzymujące mogą zanikać, a tym samym pogłębiać nierównowagę mięśniową. Regularne ćwiczenia wzmacniają mięśnie i kompensują brak równowagi mięśniowej.
Ćwiczenia wzmacniające i profilaktyczne
Orteza JuzoPro Patella Xtec Plus pomaga przywrócić prawidłowy tor ruchu rzepki, co sprzyja przywróceniu możliwości bezbolesnego poruszania się. Odpowiednio dobrane ćwiczenia pomagają wzmocnić mięśnie podporowe i kompensować brak równowagi mięśniowej. We współpracy z terapeutami firma Juzo przygotowała poniższy zestaw ćwiczeń.
- Ćwiczenie 1: step-up
Step-up: Krok 1
Step-up: Krok 2
Step-up: Krok 3
Stań przed stopniem do ćwiczeń lub innym stabilnym podwyższeniem (ok. 20 cm) i rozstaw stopy na szerokość bioder. Wejdź nogą na stopień kontrolowanym ruchem. Pamiętaj, żeby przednie kolano nie wystawało poza czubki palców stopy!
3 x ok. 15-20 powtórzeń na każdą stronę
- Ćwiczenie 2: ruchy diagonalne w pozycji siedzącej
Ruchy diagonalne w pozycji siedzącej Krok 1
Ruchy diagonalne w pozycji siedzącej Krok 2
Usiądź na krześle z nogami zgiętymi pod kątem 90 stopni. Podkurcz nogę, obracając palce stopy do wewnątrz. Następnie wyciągnij nogę, obracając końcówkę stopy jak najbardziej na zewnątrz.
3 x ok. 15-20 powtórzeń na każdą stronę
- Ćwiczenie 1: Przysiady przy różnym rozstawie nóg
Przysiady przy różnym rozstawie nóg: Krok 1
Przysiady przy różnym rozstawie nóg: Krok 2
Stań w rozkroku, stopy lekko obrócone na zewnątrz, oddalone od siebie na szerokość ramion. Ważne: Kolana i końcówki palców muszą przez cały czas wskazywać w tym samym kierunku. Powoli ugnij kolana (wypychając pośladki do tyłu), a następnie wróć do pozycji wyjściowej.
3 x 10 – 15 powtórzeń
- Ćwiczenie 2: Split squats
Split squats: Krok 1
Split squats: Krok 2
Zrób duży krok w linii prostej do przodu. Ugnij tylne kolano. Pamiętaj, żeby przednie kolano nie wystawało poza czubki palców stopy!
3 x 10 – 15 powtórzeń na każdą stronę
- Ćwiczenie 1: Wall sit (krzesełko)
Wall sit (krzesełko): Krok 1
Wall sit (krzesełko): Krok 2
Oprzyj się plecami o ścianę (najlepiej przy użyciu miękkiej piłki) Powoli wykonaj przysiad, płynnym ruchem wyciągając nogę do przodu.
3 x 10 – 15 powtórzeń
- Ćwiczenie 2: Przysiady na jednej nodze
Przysiady na jednej nodze Krok 1
Przysiady na jednej nodze Krok 2
Do tego ćwiczenia potrzebujesz ruchomej powierzchni, na której możesz stanąć, np. miękkiej poduszki lub poduszki do balansowania. Postaw nogę na poduszce. Unieś drugą nogę i zegnij kolano.
3 x 10 – 15 powtórzeń na każdą stronę
Fizykoterapia
Oprócz regularnych ćwiczeń kompleksowe leczenie obejmuje również fizykoterapię. Ważne jest przy tym, aby dostosować metody do wskazań i poziomu bólu danej osoby.
Fizykoterapia obejmuje zabiegi takie jak fizjoterapia, terapia manualna, masaż, termoterapia, elektroterapia, ultradźwięki czy hydroterapia. Istnieje oczywiście możliwość łączenia kilku form leczenia.
Alternatywne możliwości leczenia
Inne opcje leczenia oferuje terapia falą uderzeniową, terapia iniekcyjna, kinezjotaping i akupunktura.